Ons thema 'Bidden met de Psalmen' is mij uit het hart gegrepen! Ik ben opgegroeid in een gereformeerde traditie met de Psalmen. Die zongen we op school, zondagsschool en in de kerk. Als kind heb ik ze ook alle 150 uit mijn hoofd geleerd. Mijn echte liefde voor Psalmen is pas ontstaan toen ik als tiener een uitdaging van Dietrich Bonhoeffer aanging om de Psalmen te bidden. Dat was geen eenvoudige opdracht! Hoe doe je zoiets…hoe ga je om met ingewikkelde Psalmen vol met lastige metaforen, Israël taal en 'wraakpsalmen', hoe is dat relevant in mijn gebedsleven…  Ik gebruikte het boek van Bonhoeffer als leidraad, maar het heeft heel wat meer studie gekost om echt vertrouwd met de Psalmen te raken. Toen ik er steeds meer in thuis raakte ben ik nooit meer gestopt met Psalmen bidden!

Graag wil ik met jullie een aantal van mijn ervaringen en ontdekkingen delen over mijn gebedsreis met de Psalmen door de jaren heen.

De Psalmen bidden met en in Christus

Wij delen onze tijd in aan de hand van de termen vóór en na Christus, maar eigenlijk bestaat er helemaal geen vóór Christus. Jezus, het Woord van God, was in het begin al bij God, voor de grondlegging van de wereld. (Joh.1) Jezus verschijnt op ons netvlies in het Nieuwe Testament, maar hij staat al op de eerste pagina van het Oude Testament. De hele Bijbel door wordt er geprofeteerd en gewezen naar Jezus, de Messias, de Verlosser, het Lam van God. De Psalmen zijn niet van vóór Christus. Ontmoet Jezus - het levende woord van God - in de Psalmen! Lees niet direct met de vraag, wat heeft deze Psalm met mij te maken, maar kijk eens met andere ogen. Denk eens aan een vraag als, wat heeft deze Psalm met Jezus (in mij) te maken of hoe vormt deze Psalm mij naar het beeld van Jezus?

Het is zeker waar dat de Bijbel Gods woord aan ons is, en deze gebeden (Psalmen) woorden van mensen aan God zijn. Maar dat betekent niet dat deze gebeden uit het hart van mensen op hun weg met God minder het woord van God zijn of je de Psalmen minder serieus zou moeten nemen!

Al jaren verdiep ik mij in het onderwerp ‘bidden’. Het fascineert mij dat God tot, met en in ons spreekt en wij met Hem in gesprek kunnen gaan. Ik verlang naar een diep intens gebedsleven. Als er iets is wat ik door de jaren heen ontdekt heb, dan is het wel dat bidden iets is waar je beter in kunt worden, wat je kunt trainen en ontwikkelen en waar je in kunt groeien! In het bidden van de Psalmen heb ik ontdekt dat bidden geen monoloog is, maar een levendige dialoog die door God is gestart! Ik begin steeds meer te beseffen wat bidden eigenlijk is.

Een intieme dialoog

Wij kunnen met God spreken, omdat God tegen ons spreekt. Hij is het gesprek met ons begonnen. Bidden is God antwoorden. Zoals een kind leert spreken omdat de ouders tegen het kind praten, zo leren wij bidden omdat God tegen ons spreekt. Door Gods eigen woorden die hij tot ons hart spreekt te herhalen, beginnen wij te bidden. Bidden is zoveel meer dan alleen je hart uitstorten bij God. Bidden is de weg naar God vinden en tot hem spreken, of je hart nu overloopt en vol is van zijn aanwezigheid of wanneer je leeg en afgestompt bent. Niemand van ons kan zonder Jezus bidden, hij is de weg tot de Vader. Hij wil met ons bidden, bidt met Zijn Geest voortdurend in ons en pleit voor ons bij de Vader. 

Jezus zegt dat voordat wij bidden onze Vader al weet wat wij nodig hebben. (Matt.6:8) Een oppervlakkige conclusie zou zijn ‘waarom zou ik nog bidden als God toch al weet wat ik ga zeggen…’ maar dat is niet wat Jezus bedoelt. Jezus nodigt je uit om in vertrouwen te bidden tot je Vader. Dat is de basis voor een enorm vertrouwen en een uitnodiging tot intimiteit. Je hoeft geen indruk op hem te maken met de omvang of inhoud van je gebed. Voor mij zit er meer in deze uitspraak, namelijk: Niet dat wat wij willen bidden is belangrijk maar dat wat God wil dat wij voor onszelf en anderen bidden! Onze Vader weet wat wij nodig hebben. God is liefde en hij ziet ons en elke situatie door de ogen van Zijn volmaakte liefde. Hij wil ons helpen omdat Hij weet wat wij en anderen werkelijk in welke situatie dan ook nodig hebben. Wij kunnen dat vaak niet zien omdat we op onszelf gericht zijn, vol van ‘eigen-liefde’ en transformatie met Gods liefde nodig hebben. Hij legt ons Zijn volmaakte wil nooit op, daarom wil hij met ons de dialoog aan gaan om ons te helpen en met ons samen te werken zodat we in zijn volmaakte liefde en wil bidden om zijn koninkrijk gestalte te geven op aarde zoals in de hemel! 

Jezus wil ons hart blootleggen

Jezus vraagt tijdens zijn optreden op aarde steeds aan mensen 'wat wil je?', 'wat kan ik voor je doen?'. Dit lijkt misschien een open deur maar dat is het zeker niet! Jezus weet dat wij hulp nodig hebben om in te zien wat wij ten diepste willen en nodig hebben. Wij zijn verblind door onze oppervlakkige en vluchtige ‘begeerten’. We worden zo snel afgeleid en raken verward door al onze gevoelens en emoties die ons het zicht op onszelf en de werkelijkheid ontnemen. We denken dat we iets willen, maar als we het dan krijgen vervult het ons nauwelijks en verlangen we al weer naar het volgende omdat het ons niet de vervulling en voldoening bracht waar we op hoopten. Niemand van ons kan zonder de hulp van Jezus bidden. Hij wil vandaag nog steeds niets liever dan ons leren bidden. Dit betekent dat wij moeten leren om luisterend te bidden; de woorden die Jezus tot ons hart spreekt te herhalen. Ons open te stellen voor zijn Geest die onze dieptes peilt en verbindt met de diepte van God, onze Vader die ons door en door kent en weet wat wij nodig hebben. Jezus zelf bad de Psalmen en gebruikt de Psalmen nog steeds om met ons de dialoog aan te gaan zodat we bij onze diepere verlangens kunnen komen, hij transformatie in ons kan bewerken en wij de Vader beter leren kennen.

Zo zijn de gebeden die je leest voortgekomen uit een levende relatie, een dialoog met God waarin de Geest inspireert. De Psalmen hebben dus wel een aparte positie in de Bijbel maar zijn wel degelijk vol met woorden van God en het Woord van God; Jezus! Daarnaast wordt in het Nieuwe Testament duidelijk dat de Psalmen wel degelijk autoriteit hebben als woorden van God. Hebreeën legt de Psalmen krachtig in de mond van Jezus! (2:12 & 3:7) In Handelingen 2 lezen we dat Petrus in zijn toespraak uitspreekt dat David in zijn Psalm profetisch over Christus sprak. En Jezus zelf zegt in Lukas 24:44 dat er over hem geschreven is in de Psalmen.

Voor mij is dit alles overtuigend bewijs dat de Psalmen niet slechts woorden en ervaringen van mensen zijn, maar we in deze woorden het levende Woord ontmoeten, meer over onszelf en Jezus ontdekken en we een handreiking krijgen voor een verdieping van ons gebedsleven.

Het Onze Vader & de Psalmen

Luther noemde de Psalmen 'het gebedenboek van alle heiligen.' Een nog opmerkelijkere uitspraak  van hem trok mijn aandacht. Hij stelt dat het Onze Vader en de Psalmen een eenheid is. Het onze Vader is een samenvatting van de Psalmen en in de Psalmen vind je steeds het Onze Vader. In eerste instantie begreep ik niet wat hij bedoelde. Maar toen ik opnieuw naar de Psalmen ging kijken met het Onze Vader ernaast ging er een wereld voor mij open! De Psalmen staan vol met petities voor dagelijks brood…veel duidelijker en onbeschaamd vragen zij om hun ‘dagelijks brood’ dan wat wij vandaag de dag doen in onze gebeden. Psalmen spreken verlangend over de komst van de Messias en het koningschap van God wat alles recht zal zetten. Zij loven en heiligen Gods naam, erkennen hem als Schepper van hemel en aarde. Ze onderwerpen zich aan de wil en heerschappij van God. Ze belijden schuld, spreken vergeving uit en danken God voor zijn genade en vergeving. Zij vragen om verlossing van vijanden en kracht om sterk te blijven staan in de storm en verleidingen. De Psalmen gaan bidden is leren om het Onze Vader intenser te bidden en het Onze Vader bidden is inderdaad leren de Psalmen te bidden! Ga eens op zoek naar de overeenkomsten tussen het Onze Vader en de Psalm die op je rooster staat om te bidden.

Wat staat er en wat breng je mee

Wij brengen met dankzegging in gebed dat wat ons bezig houdt en wat er om ons heen gebeurt. Je zou denk ik kunnen zeggen dat om te kunnen bidden je attent, gevoelig en opmerkzaam moet zijn op wat er in je eigen leven gebeurt, in het leven van je mede gelovigen in de gemeente, dat van mensen in je nabije omgeving en dat wat er via het nieuws op je afkomt. De Psalmen voegen hier nog een extra dimensie aan toe. Zij zijn als het ware ‘de stem van de mensheid’ die sinds de val in Eden vol heimwee zoekt naar Gods nabijheid, herstel, vergeving, liefde en kracht. Je sluit je aan bij gebeden die pleiten voor het koningschap van God op deze aarde en je vindt een stem en woorden om je tegen het onrecht en kwaad in deze wereld uit te spreken. Je vindt woorden in deze gebeden om je zoektocht door dit leven naar de weg van God uit te spreken en alle emoties en gevoelens die in je kunnen zijn te uiten en een plaats te kunnen geven. De psalmen bidden betekent dat je de woorden die er staan in je opneemt, je er echt in verplaatst. Langzaam lezen en deze woorden als het ware ‘in gesprek laat gaan’, laat schuren met dat wat er in je leeft of om je heen gebeurt. Als je dat doet zul je merken dat er een transformerende kracht van Gods woord uitgaat die je gebedsleven intens verrijkt. Dat je woorden vindt die dieper verwoorden wat er in je leeft dan je zelf had kunnen bedenken, en ook woorden die hoop en richting geven voor je eigen weg met God. Mijn ervaring is dat om de Psalmen te kunnen bidden ik opmerkzaam moet zijn op zowel wat er staat en dat wat ik zelf meebreng. 

Oriëntatie, desoriëntatie, heroriëntatie

Walter Brueggemann schrijft in zijn boek ‘The Message of the Psalms’ over Psalmen aan de hand van drie fases. In dit artikel ga ik maar heel beknopt op zijn boek in, het is zeker de moeite waard om te lezen. Hij onderscheidt Psalmen van oriëntatie, desoriëntatie en heroriëntatie.

Bij de gebeden van oriëntatie zitten we goed in ons vel. Alles gaat goed, we staan stevig op de goede weg, we hebben ons leven op orde, we erkennen de Schepper en zitten in rustig vaarwater.  Er zijn niet heel veel Psalmen in deze categorie, misschien wel omdat juist die twee andere fases ons tot gebed brengen.

We komen bij gebeden van desoriëntatie als we ontdekken dat het leven niet zo romantisch, mooi en makkelijk is als we dachten. De kwade dag breekt aan, we staan onder druk, worden geconfronteerd met pijn, verdriet, ziekte, onmacht, onrechtvaardigheid of lijden in wat voor vorm dan ook en voelen ons helemaal niet veilig en geliefd. Het stormt in ons en om ons heen. We zijn ook helemaal niet meer zo zeker van de weg die God met ons gaat en of we überhaupt wel op de juiste weg zitten. Deze gebeden vind je heel veel in de Psalmen.

Tot slot zijn er de gebeden over heroriëntatie. Belangrijk is je te realiseren dat dit geen automatisch gevolg is. Brueggemann merkt terecht op dat deze heroriëntatie ook geen voorspelbare zet is. Als je de Psalmen leest, zul je zien hoe verrast de bidder is over wat God heeft gedaan of bewerkt dwars door alles heen. Het is zo intens dat ze in lofprijs en aanbidding uitbarsten. Deze heroriëntatie is als een geschenk van Gods genade en liefde ontvangen. Meer nog, de relatie met God is intens verrijkt en verdiept op een manier die niet mogelijk was geweest zonder deze voorafgaande fase van pijnlijke desoriëntatie. Dit leven wordt gekenmerkt door de dood en lijden en het sterven aan onszelf. Daar kunnen we niet aan ontkomen en we moeten het zeker niet ontkennen. We moeten het in gebed brengen maar dan in deze heroriëntatie ervaren we de kracht van de opstanding van een God die van ons houdt en alle dingen nieuw maakt! 

Brueggemann stelt dat elke christen (en gemeenschap) in zijn of haar leven steeds door deze drie fases beweegt en we deze fases ook terug zien in de Psalmen. Het is niet zo zeer een regel als wel een observatie. Ik herken dat in mijn eigen leven zeker en het helpt mij om de Psalmen beter te begrijpen.

Binnenkort volgt deel twee met daarin meer over de wraakpsalmen, een Heilige geschiedenis, christenen op joods territorium, voorbede voor de kerk en een nieuw vocabulaire.

Artikel: Psalmen bidden in de praktijk deel 2